Các bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y thường được kết hợp với các phương pháp điều trị chuyên sâu để đạt được kết quả tốt nhất. Ưu điểm của cách chữa này là có độ lành tính, an toàn cao, hạn chế phát sinh tác dụng phụ khi áp dụng trong thời gian dài và phù hợp với nhiều độ tuổi. Bên cạnh giúp cải thiện các triệu chứng do bệnh lý gây ra, phương pháp này còn tác động đến căn nguyên giúp phòng ngừa bệnh tái phát.

Quan niệm của Đông y về bệnh mất ngủ

Mất ngủ là vấn đề sức khỏe phổ biến hiện nay. Đây là một dạng rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi các biểu hiện như ngủ không ngon, hay tỉnh giấc vào ban đêm, buồn ngủ nhưng không ngủ được, thức dậy sớm và gặp khó khăn khi ngủ lại,… Tình trạng này lặp đi lặp lại thường xuyên được gọi là mất ngủ kinh niên. Mất ngủ có thể xảy ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau như áp lực công việc, căng thẳng, suy nhược thần kinh, tác dụng phụ của thuốc, yếu tố tuổi tác,…

Bệnh mất ngủ nếu không được thăm khám và điều trị đúng cách sẽ gây ảnh hưởng đến tinh thần, hiệu suất học tập, làm việc, suy giảm chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, tình trạng này kéo dài còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tổng thể, từ đó làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe như đột quỵ, tăng huyết áp, đái tháo đường, mắc các bệnh về tim, thậm chí có thể gây ung thư.Theo quan niệm Đông y, mất ngủ có tên gọi là chứng Bất mị hay chứng Thất miên. Căn bệnh này thường liên quan đến Tâm, Tỳ, Can, Phế như can khí uất kết, tâm tỳ huyết hư, tỳ thận yếu. Người gặp phải chứng Bất mị sẽ gặp khó khăn chìm vào giấc ngủ, mộng mị nhiều, dễ tỉnh giấc và khó hoặc không thể ngủ lại được.Tùy thuộc vào thể bệnh cụ thể, bệnh có thể đi kèm với một số biểu hiện khác như tim hồi hộp, giảm trí nhớ, hay quên, miệng khô, ù tai, đầu váng, chóng mặt, cơ thể mệt mỏi, ăn không ngon, bần thần, không tỉnh táo khi ngủ dậy, lưỡi đỏ, ngũ tâm phiền nhiệt.Phương pháp điều trị mất ngủ theo Đông y tập trung vào căn nguyên, nâng cao sức khỏe, điều hòa ngũ tạng để mang lại hiệu quả cao, phòng ngừa bệnh tái phát. Do đó, các bài thuốc thường tập trung thư can giải uất, bồi bổ tâm tỳ, an thần trấn kinh,… Bên cạnh đó, lang y có thể kết hợp bấm huyệt, xoa bóp và châm cứu để thông kinh mạch, tăng tuần hoàn máu để tăng hiệu quả chữa bệnh.Có thể nhận thấy, chữa mất ngủ bằng Đông y là phương pháp có độ an toàn cao, lành tính do chủ yếu tận dụng các dược liệu tự nhiên. Tuy nhiên, cách chữa này chỉ phù hợp với những trường hợp mất ngủ nhẹ và không kéo dài dai dẳng. Để đạt được kết quả điều trị tốt nhất, cần kết hợp với phương pháp điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

7 Bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y an toàn, hiệu quả

Trong Đông y có nhiều bài thuốc chữa mất ngủ an toàn và lành tính. Tuy nhiên, tùy thuộc vào thể bệnh sẽ có bài thuốc tương ứng. Để đảm bảo an toàn cũng như đạt được kết quả điều trị tốt nhất, người bệnh nên đến gặp thầy thuốc để được bắt mạch, chẩn đoán và hướng dẫn bài thuốc phù hợp.Dưới đây là một số bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y an toàn và mang lại hiệu quả cao:

1. Bài thuốc Thiên vương Bổ tâm đan

Bài thuốc Thiên vương Bổ tâm đan được dùng trong trường hợp mất ngủ do tâm thận hư hỏa sinh hư phiền. Phép trị chính của bài thuốc này là tư âm thanh nhiệt, dưỡng tâm an thần. Bên cạnh đó, bài thuốc này còn có tác dụng trong chữa suy nhược thần kinh, rối loạn giấc ngủ, tim hồi hộp, mộng tinh, đạo hãn.Do có tính chất nê trệ nên cần thận trọng khi áp dụng cho người bị rối loạn tiêu hóa, tỳ vị hư nhược, chán ăn. Tốt nhất, cần đến gặp thầy thuốc để được bắt mạch, chẩn đoán, từ đó hướng dẫn liều lượng hoặc gia giảm các vị thuốc phù hợp với tình trạng bệnh lý.

Chuẩn bị:

• Đan sâm 15g
• Nhân sâm 18g
• Huyền sâm 15g
• Phục linh 15g
• Sinh địa hoàng 120g
• Cát cánh 15g
• Thiên môn đông (bỏ lỗ) 60g
• Đương quy thân 60g
• Viễn chí (bỏ lõi) 15g
• Ngũ vị tử 15g
• Toan táo nhân 60g
• Mạch môn đông 60g (bỏ lõi)
• Bá nhân tử 60g

Hướng dẫn sắc thuốc:

• Các dược liệu trên mang đi tán bột mịn rồi trộn đều với mật ong
• Làm thành hoàn có kích thước bằng hạt ngô
• Sau đó lăn qua bột chu sa và cho vào lọ, đậy nắp và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát
• Mỗi lần dùng 1 viên uống cùng với nước sắc long nhãn
• Ngày uống 3 lần

2. Chữa mất ngủ với bài thuốc Chu sa An thần hoàn

Theo Đông y, bài thuốc Chu sa An thần hoàn thường được dùng để trị chứng tâm hỏa vượng khiến tâm âm huyết bị tổn thương và gây mất ngủ. Bên cạnh đó, chứng bệnh này còn đi kèm với một số biểu hiện khác như cảm giác bứt rứt, dễ nằm mơ, ngủ không ngon, mạch tế sắc và đầu lưỡi đỏ.Để khắc phục chứng bệnh này, Đông y áp dụng bài thuốc Chu sa An thần hoàn có tác dụng dưỡng huyết âm huyết, thanh tâm an thần. Trường hợp mất ngủ nặng, có thể gia toan táo nhân, liên tử tâm. Nếu tâm hỏa nặng sẽ gia chi tử. Ở người có đờm nhiệt gia qua lâu.Chuẩn bị:

• Chu sa 4g
• Hoàng liên 6g
• Quy thân 2g
• Sinh địa 2g
• Chích thảo 2g

Cách sắc thuốc:

• Cho một ít nước vào chu sa và tán thành bột mịn
• Các vị thuốc còn lại cũng mang đi tán bột rồi trộn đều với bột chu sa
• Mỗi lần uống 4 – 12g trước khi ngủ cùng với nước ấm

Lưu ý: Trong chu sa có độc tính nên không áp dụng bài thuốc này trong thời gian dài

3. Bài thuốc Quy tỳ thang

Theo tài liệu Đông y, bài thuốc Quy tỳ thang thường được dùng để chữa các chứng bệnh thuộc tạng tâm và tỳ, trong đó có chứng Bất mị. Bên cạnh tác dụng chữa mất ngủ, bài thuốc này còn được dùng trong chữa tim hồi hộp, ăn uống kém, suy giảm trí nhớ, rong huyết, kinh nguyệt không đều, cơ thể mệt mỏi, xuất huyết dưới da, suy tim, suy nhược thần kinh,…

Mặc dù công dụng bổ huyết và khó ở tạng tâm và tỳ nhưng mục tiêu của bài thuốc Quy tỳ thang là chủ trị huyết hư. Có thể nhận thấy, các vị thuốc được sử dụng có tác dụng bổ khí, kiện tỳ. Bởi tỳ sẽ sinh hóa khí huyết nhằm phục hồi những tổn thương ở cơ thể. Theo Đông y, tâm chủ huyết dịch, căn cứ vào huyết dịch để hoạt động, bệnh nhân huyết hư sẽ thường khó ngủ, tim hồi hộp, hay quên.Chuẩn bị:

• Bạch truật 12g
• Nhân sâm hoặc có thể thay thế bằng Đảng sâm 12g
• Táo đỏ 3 quả
• Phục thần 12g
• Hoàng kỳ 12g
• Quế tròn 8g
• Toan táo nhân 12g
• Mộc hương 2g
• Viễn chí 4g
• Chích cam thảo 2g
• Đương quy 8g
• Sinh khương 3 lát

Hướng dẫn thực hiện:

• Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ
• Đun trên lửa nhỏ đến khi nước sắc đặc thì tắt bếp
• Chia nước thuốc thành 3 lần và uống hết trong ngày
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang

4. Bài thuốc Ức can tán chữa chứng mất ngủ

Theo một số ghi chép, bài thuốc Ức can tán được tìm thấy đầu tiên ở sạch Bảo anh toát yếu. Bài thuốc này chủ trị các chứng mất ngủ, thần kinh suy ngược, trẻ đái dầm, người có thể chất hư nhược, thần kinh hưng phấn. Các vị thuốc trong bài thuốc này có tác dụng làm dịu căng thẳng, giảm hưng phấn của can khí, từ đó giúp an thần, ngủ ngon.Chuẩn bị:

• Điếu đằng câu 3g
• Đương quy 3g
• Phục linh 4g
• Truật 4g
• Cam thảo 1.5g
• Sài hồ 2g

Cách sắc thuốc:

• Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ
• Đến khi nước sắc còn 1/3 thì tắt bếp
• Chia nước thuốc thành 3 lần và uống hết trong ngày
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi tình trạng mất ngủ thuyên giảm hẳn.

5. Bài thuốc Đông y Ôn đảm thang chữa mất ngủ

Bài thuốc Ôn đảm thang chủ trị mất ngủ chóng mặt, đờm nhiệt nối kháng, rêu lưỡi vàng dày và sợ hãi. Các vị thuốc trong bài thuốc có tác dụng hòa trung an thần, thanh nhiệt, hóa đàm hiệu quả. Tùy thuộc vào từng triệu chứng cụ thể, thầy thuốc sẽ gia giảm các vị thuốc phù hợp để giúp khắc phục bệnh nhanh chóng, đồng thời tránh phát sinh tác dụng không mong muốn.

Chuẩn bị: 

• Trần bì 8 – 12g
• Chế bán hạ 8 – 12g
• Phục linh 8 – 12g
• Chỉ thực 8 – 12g
• Cam thảo 4g
• Trúc nhự 8g
• Táo 5 quả

Cách sắc thuốc: 

• Các dược liệu mang đi rửa sạch rồi cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ
• Đun thuốc trên lửa nhỏ đến khi nước thuốc đặc lại thì tắt bếp
• Chi nước thuốc thành 2 lần và uống hết trong ngày
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi bệnh khỏi hẳn

6. Chữa mất ngủ với bài thuốc Đông y An thần định chí hoàn

Trường hợp tâm và đởm hư suy có thể áp dụng bài thuốc Đông y An thần định chí hoàn để cải thiện. Chứng bệnh này đặc trưng bởi tình trạng đêm khó ngủ, thường sợ hãi, cơ thể mệt mỏi, yếu đuối, thường xuyên tỉnh giấc và khó ngủ lại được, dễ mộng mị, bần thần, không tỉnh táo sau khi ngủ dậy, mạch huyền tế.Để khắc phục chứng bệnh trên, thầy thuốc sẽ tập trung bổ tâm khí giúp định chí và bài thuốc An thần định chí hoàn thường được áp dụng.Chuẩn bị:

• Phục thần 12g
• Phục linh 12g
• Viễn chí 8g
• Nhân sâm 8g
• Long xỉ 12g
• Thạch xương bồ 12g

Hướng dẫn sắc thuốc:

• Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm sắc với lượng nước vừa đủ
• Chia nước thuốc thành 3 lần và uống hết trong ngày
• Mỗi ngày dùng 1 thang để cảm nhận tình trạng mất ngủ cải thiện

7. Một số món ăn từ vị thuốc Đông y hỗ trợ điều trị mất ngủ

Ngoài các bài thuốc Đông y chữa mất ngủ, người bệnh cũng có thể cải thiện tình trạng mất ngủ, an thần thông qua một số món ăn từ các vị thuốc Đông y. Dùng các món ăn này thường xuyên còn giúp bồi bổ sức khỏe, tăng tuần hoàn máu và giảm tình trạng mệt mỏi, suy nhược hiệu quả.

Dưới đây là một số dược thiện giúp ngủ ngon, an thần hiệu quả:

• Canh long nhãn, liên tử: Chuẩn bị liên tử 30g, long nhãn 20g, bột ngó sen 50g. Liên tử sau khi rửa sạch thì cho vào nồi cùng với lượng nước vừa đủ và nấu chín. Sau đó cho long nhãn vào đun trên lửa nhỏ. Bột ngó sen cho vào chén cùng với nước lạnh khuấy đều rồi đổ vào nồi, vừa đổ vừa khuấy đều đến khi sôi thì tắt bếp và có thể dùng. Món ăn này giúp an thần, dưỡng tâm, ích khí huyết, kiện tỳ, hỗ trợ điều trị suy nhược thần kinh, khó ngủ.
• Canh tim lợn: Chuẩn bị 1 quả tim lợn, rửa sạch rồi bổ đôi, rửa lại vài lần với nước và để ráo. Cho tim heo, toan táo nhân 15g, viễn chí 5g, phục linh 15g vào nồi cùng với lượng nước vừa đủ và đun sôi. Đến khi nước sôi thì vớt bọt, vặn lửa nhỏ và nấu đến khi tim heo chín mềm thì tắt bếp. Canh tim lợn giúp ích can, dưỡng tâm, bổ huyết, định thần, chữa mất ngủ, giảm trí nhớ.
• Canh thiên ma: Chuẩn bị thịt gà 25g, thiên ma 5g, cà rốt, măng tây mỗi thứ 50g, khoai sọ, nấm hương lượng vừa đủ. Thiên ma sau khi rửa sạch thì cho vào nước ngâm trong 1 tiếng đồng hồ. Sau đó thái nhỏ và mang đi ninh nhừ. Kế đến cho cà rốt, thịt gà băm, nấm hương, măng tây, khoai sọ đã thái nhỏ vào ninh đến khi chín. Nêm gia vị vừa ăn rồi tắt bếp. Có thể dùng kèm với cơm nóng. Món ăn này giúp an thần, trấn kinh, kiện não, chủ trị hoa mắt, đau đầu, hay quên, mất ngủ.

Lưu ý khi áp dụng bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y

Các bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y được đánh giá có độ lành tính, an toàn cao, phù hợp với nhiều đối tượng và không gây ra tình trạng phụ thuộc hoặc phát sinh tác dụng phụ nếu sử dụng trong thời gian dài. Việc áp dụng cách chữa này đều đặn theo chỉ dẫn của thầy thuốc còn tác động đến căn nguyên, giúp phục hồi thể trạng, bồi bổ sức khỏe.

Tuy nhiên, trước và trong quá trình áp dụng các bài thuốc Đông y chữa bệnh, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Theo Đông y, chứng Bất mị được xếp vào nhiều thể khác nhau. Tùy thuộc vào mỗi thể bệnh sẽ áp dụng bài thuốc phù hợp. Do đó, người bệnh chỉ sắc thuốc sau khi đã được thầy thuốc chẩn đoán và chỉ dẫn. Việc tự ý sử dụng thuốc không những không có hiệu quả mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
• Hiệu quả của các bài thuốc Đông y chữa mất ngủ phụ thuộc nhiều vào yếu tố cơ địa. Do đó, có một số trường hợp không nhận thấy bệnh lý thuyên giảm sau khi áp dụng cách chữa trên. Trong trường hợp này, nên cân nhắc thay đổi phương pháp điều trị để đạt được kết quả tốt nhất.
• Các bài thuốc Đông y thường dùng các dược liệu tự nhiên, lành tính nhưng có dược tính khá thấp. Do đó, người bệnh cần kiên trì áp dụng đều đặn để đạt được hiệu quả tốt nhất.
• Mặc dù được đánh giá có độ an toàn cao nhưng nhiều trường hợp phát sinh các biểu hiện bất thường sau khi dùng thuốc Đông y. Nếu nhận thấy các triệu chứng như nổi mề đay, phát ban, tiêu chảy, đau bụng,… bạn cần ngưng thuốc và đến gặp nhân viên y tế trong trường hợp cần thiết để được xử lý đúng cách.
• Để đảm bảo an toàn cũng như đạt được kết quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần lựa chọn phòng khám Đông y chất lượng, uy tín, thầy thuốc có trình độ cao và sử dụng dược liệu có nguồn gốc rõ ràng.
• Thực tế, mất ngủ xảy ra bởi nhiều yếu tố khác nhau. Vì vậy, bên cạnh áp dụng các biện pháp điều trị, người bệnh cần kết hợp các biện pháp chăm sóc để đạt được kết quả tốt nhất. Cụ thể như tập luyện đều đặn, ăn uống khoa học, giảm căng thẳng, áp lực, dành thời gian nghỉ ngơi, loại bỏ các thói quen xấu ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Bài viết đã tổng hợp các bài thuốc chữa mất ngủ bằng Đông y và một số lưu ý trong quá trình áp dụng. Thông tin bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Để đảm bảo an toàn cũng như khắc phục chứng mất ngủ hiệu quả, người bệnh cần chủ động đến gặp bác sĩ chuyên môn để được thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp với tình trạng bệnh lý.