Methotrexate
Đóng gói: Viên nén, Hỗn dịch
Hoạt chất
Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp có thể làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch, từ đó chống viêm, giảm sưng, nóng, đỏ, đau khớp và làm chậm quá trình tiến triển bệnh theo thời gian. Tuy nhiên thuốc có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng, do đó người bệnh cần tìm hiểu các thông tin chi tiết về cách sử dụng, liều lượng cũng như biện pháp phòng ngừa để sử dụng thuốc an toàn.
Thuốc methotrexate viêm khớp dạng thấp là gì?
Methotrexate thuốc nhóm thuốc điều trị thấp khớp tác dụng chậm (DMADR), được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vẩy nến, các bệnh tự miễn và ung thư. Thuốc có tác dụng giảm đau, sưng, có thể làm chậm quá trình tổn thương khớp và ngăn chặn các triệu chứng tiến triển theo thời gian. Do đó, Methotrexate được sử dụng như một trong những loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp chính. Nhiều bác sĩ cũng chỉ định Methotrexate như một liệu pháp điều trị dành cho bệnh nhân viêm khớp dạng thấp (RA), viêm khớp tự phát thiếu niên (JIA) và viêm khớp vảy nến (PsA).
Dùng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp không phải là mới. Thuốc này đã được sử dụng từ những năm 1985 và ba năm sau đó (1988) đã được FDA công nhận sử dụng điều trị viêm khớp dạng thấp. Từ đó thuốc nhanh chóng trở thành phương pháp điều trị chính và được chỉ định cho khoảng 70 – 80% người bệnh.
Thuốc Methotrexate hoạt động bằng cách làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa hệ thống miễn dịch tấn công các bộ phận khỏe mạnh. Điều này giúp giảm sưng, viêm và đau đớn ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp.
Methotrexate có thể được dùng cho những người bị các loại viêm khớp khác nhau và các tình trạng liên quan, bao gồm:
- Viêm khớp dạng thấp
- Viêm khớp vẩy nến
- Viêm khớp phản ứng
- Viêm mạch máu
- Viêm cơ
- Bệnh xơ cứng toàn thân
Thuốc Methotrexate viêm khớp dạng thấp điều trị các triệu chứng và giảm nguy cơ viêm nhiễm, từ đó ngăn ngừa các tổn thương lâu dài đến khớp. Tuy nhiên, thuốc có thể mất một thời gian để phát huy tác dụng, do đó người bệnh có thể cần kiên trì sử dụng thuốc đến 12 tuần để nhận thấy hiệu quả điều trị.
Người bệnh có thể cần tiếp tục sử dụng thuốc Methotrexate ngay cả khi các triệu chứng viêm khớp đã được cải thiện. Điều này nhằm ngăn ngừa các triệu chứng tái phát cũng như các rủi ro có thể xảy ra.
Đôi khi thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp cũng được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác, bao gồm ung thư. Tuy nhiên liều dùng cho ung thư thường cao hơn nhiều so với viêm khớp và các bệnh lý khác. Sử dụng thuốc Methotrexate với liều cao và trong thời gian dài có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tính mạng. Do đó, người bệnh cần sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ và tránh lạm dụng thuốc.
Chống chỉ định sử thuốc Methotrexate
Thuốc Methotrexate được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp và các dạng viêm khớp khác. Tuy nhiên trước khi sử dụng thuốc, bác sĩ có thể tiến hành thăm khám ban đầu, kiểm tra tiền sử bệnh và có kế hoạch sử dụng thuốc an toàn.
Bác sĩ có thể không chỉ định thuốc Methotrexate viêm khớp dạng thấp trong các trường hợp:
- Người bệnh đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai
- Phụ nữ đang cho con bú
- Người bệnh nhiễm trùng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng trong cơ thể
- Người bệnh gan hoặc thận
- Người vừa mới tiêm phòng trong thời gian gần
- Bệnh viêm loét miệng nghiêm trọng
- Người bệnh đau dạ dày, viêm loét dạ dày hoặc ruột
Đôi khi thuốc Methotrexate có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ hoặc phản ứng không mong muốn khi sử dụng. Nếu nhận thấy các tác dụng phụ, hãy thông báo cho bác sĩ. Bác sĩ có thể điều chỉnh liều lượng hoặc thay đổi loại thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất mà không gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Cách dùng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp
Thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp được bào chế dưới dạng viên nén, chất lỏng hoặc thuốc tiêm. Bác sĩ có thể đề nghị người bệnh sử dụng thuốc mỗi tuần một lần và sử dụng thuốc vào cùng một ngày trong tuần để đạt hiệu quả tốt nhất.
Người bệnh sẽ được kê liều lượng thấp trong tuần khởi đầu. Bác sĩ thấp khớp sẽ theo dõi các phản ứng, kiểm soát các triệu chứng và điều chỉnh liều lượng phù hợp nhất.
Thông thường, để điều trị viêm khớp dạng thấp, thuốc Methotrexate sẽ được chỉ định dưới dạng viên nén. Viên nén có hai loại là 2.5 mg và 10 mg. Để tránh nhầm lẫn, người bệnh thường chỉ được kê một loại 2.5 mg. Trong trường hợp được kê cả hai dạng Methotrexate, người bệnh nên sử dụng thuốc thận trọng để tránh nguy cơ quá liều.
Đôi khi Methotrexate có thể được sử dụng dưới dạng tiêm. Thuốc thường được tiêm bởi chuyên gia y tế tại bệnh viện hoặc phòng khám để đảm bảo an toàn. Tuy nhiên người bệnh cũng có thể sử dụng tại nhà với dạng ống tiêm hoặc bút tiêm. Bác sĩ có thể hướng dẫn người bệnh cách sử dụng bút tiêm để tránh các rủi ro không mong muốn. Nếu có bất cứ thắc mắc nào, hãy trao đổi với bác sĩ.
Liều lượng sử dụng Methotrexate:
Liều Methotrexate được chỉ định hàng tuần để điều trị viêm khớp dạng thấp là:
- Liều khởi đầu 7.5 miligam (mg) / tuần, uống một lần, ở dạng thuốc viên hoặc dạng tiêm.
- Hoặc liều 2.5 mg uống sau mỗi 12 giờ trong thời gian 36 giờ.
Nếu liều khỏi đầu không đủ để cải thiện các triệu chứng, bác sĩ có thể tăng liều lượng sử dụng. Liều phổ biến khoảng 20 mg mỗi tuần.
Một số nghiên cứu đã gợi ý rằng liều lượng tối ưu là từ 25 mg đến 30 mg. Tuy nhiên liều lượng này có thể gây ức chế tủy xương và làm tăng nguy cơ dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng khác.
Sử dụng kết hợp Methotrexate và các loại thuốc khác
Đôi khi thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp mang lại hiệu quả cao khi sử dụng độc lập. Tuy nhiên thuốc cũng được chỉ định kết hợp với nhiều loại thuốc khác để cải thiện các cơn đau khớp, sưng tấy, cứng khớp vào buổi sáng và một số triệu chứng khác. Việc kết hợp Methotrexate và các loại thuốc khác thường mang lại hiệu quả tương đối tốt và không dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng.
Thông thường, Methotrexate được kết hợp với các loại thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD) khác, chẳng hạn như Leflunomide, Cyclosporine, Sulfasalazine và Hydroxychloroquine.
Đôi khi bác sĩ có thể kết hợp Methotrexate với các loại thuốc sinh học ở những người không đáp ứng thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm. Các loại thuốc này ức chế một phần của hệ thống miễn dịch, hỗ trợ cải thiện các triệu chứng viêm khớp.
Các loại thuốc phổ biến thường được sử dụng kết hợp với Methotrexate bao gồm Etanercept, Adalimumab, Infliximab hoặc Certolizumab. Nghiên cứu cũng cho thấy kết hợp Methotrexate với các sinh học khác, chẳng hạn như Abatacept, Rituximab và Tocilizumab cũng mang lại hiệu cao trong việc điều trị viêm khớp dạng thấp.
Tác dụng phụ của Methotrexate
Methotrexate được xem là một trong những loại thuốc an toàn nhất trong số các loại thuốc trị viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên thuốc cũng có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ tiềm ẩn, chẳng hạn như:
- Cảm thấy mệt mỏi
- Đau đầu
- Nôn
- Nướu sưng tấy, mềm
- Tiêu chảy
- Giảm sự thèm ăn
- Mắt đỏ
- Khó thở
- Loét miệng
- Rụng tóc nhẹ và tóc mỏng
- Phát ban, nổi mề đay, mẩn ngứa
- Các tác dụng phụ nghiêm trọng:
- Mờ mắt hoặc mất thị lực đột ngột
- Co giật
- Lo lắng, hoang mang
- Yếu hoặc khó cử động một hoặc cả hai bên cơ thể
- Mất ý thức
Hãy thông báo với bác sĩ nếu lo lắng về bất cứ tác dụng phụ nào.
Thông thường, người bệnh sẽ được xét nghiệm công thức máu, kiểm tra chức năng thận và xét nghiệm chức năng gan trước khi sử dụng thuốc Methotrexate. Ngoài ra, người bệnh sẽ được yêu cầu xét nghiệm máu thường xuyên trong thời gian dùng thuốc, bởi vì thuốc này có thể ảnh hưởng đến gan và khiến cơ thể tạo ra ít tế bào máu hơn.
Trong thời gian đầu, người bệnh sẽ được đề nghị xét nghiệm máu hai lần mỗi tuần. Sau khi đã sử dụng thuốc Methotrexate viêm khớp dạng thấp với liều ổn định, người bệnh sẽ cần xét nghiệm máu hai đến ba tháng một lần.
Trước khi bắt đầu sử dụng thuốc, người bệnh có thể được chụp X-quang phổi và kiểm tra nhịp thở để kiểm tra chức năng phổi. Nếu người bệnh hút thuốc, bác sĩ có thể khuyến cáo người bệnh bỏ thuốc hoặc cắt giảm số lượng, bời vì thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ biến chứng viêm khớp dạng thấp và tác dụng phụ của thuốc.
Ngoài ra, thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp gây ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, do đó người bệnh thường dễ bị nhiễm trùng hơn. Nếu bị nhiễm trùng hoặc đang sử dụng thuốc kháng sinh, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp nhất.
Người bệnh sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp cũng được khuyến cáo đến bệnh viện ngay nếu có các triệu chứng như:
- Đau họng
- Tăng thân nhiệt hoặc sốt
- Đỏ bừng mặt hoặc đổ mồ hôi
- Có vết loét trong miệng
- Rối loạn tiêu hóa
- Thay đổi tính chất nước tiểu và tần suất đi tiểu
- Ho
- Ăn mất ngon
- Bầm tím hoặc chảy máu mà không rõ lý do
- Vàng da hoặc vàng tròng đỏ mắt
- Có các triệu chứng hoặc dấu hiệu nghiêm trọng hoặc gây lo lắng khác
Thận trọng khi sử dụng Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp
Methotrexate là một trong những loại thuốc viêm khớp được kê đơn phổ biến nhất. Tuy nhiên thuốc cũng dẫn đến nhiều tác dụng phụ, tương tác thuốc và một số vấn đề sức khỏe khác. Do đó, điều quan trọng là thận trọng cũng như tìm hiệu các cảnh báo an toàn trước khi sử dụng thuốc để tránh các rủi ro không mong muốn.
1. Cảnh báo về Methotrexate
Thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp đi kèm với nhiều cảnh báo quan trọng. Tìm hiểu các cảnh báo này có thể giúp người bệnh tránh được một số vấn đề phát sinh và phát hiện được các vấn đề sức khỏe sớm nhất.
Khi sử dụng thuốc Methotrexate, người bệnh cần chú ý một số biện pháp phòng ngừa, chẳng hạn như:
- Không uống rượu trong khi sử dụng thuốc
- Thông báo cho bác sĩ nếu đang bị nhiễm trùng hoặc sử dụng thuốc kháng sinh
- Thảo luận với bác sĩ về tình trạng tiêm chủng và các loại thuốc đang sử dụng khác
Các dấu hiệu cảnh báo khi sử dụng Methotrexate:
- Phát ban nghiêm trọng, có thể dẫn đến các biến chứng dẫn đến tử vong
- Tăng nguy cơ chết mô mềm và xương khi xạ trị ung thư
- Thiếu máu, ức chế tủy xương, nhiễm trùng hoặc rối loạn máu
- Mất nước, đặc biệt là đối với người tổn thương thận hoặc sử dụng thuốc điều trị bệnh thận
- Hội chứng ly giải khối u (các phần của khối u đi vào máu) có thể gây tổn thương các cơ quan nội tạng và gây nguy hiểm đến tính mạng
- Phát triển các bệnh ung thư mới, đặc biệt là ung thư lympho hoặc bệnh bạch huyết khác
- Nhiễm độc não, có thể nghiêm trọng đến mức không thể phục hồi và gây tử vong
Methotrexate có thể gây ra các tác dụng phụ rất nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Do đó chỉ sử dụng thuốc theo hướng dẫn, không thay đổi liều lượng và loại thuốc nếu không được sự đồng ý của bác sĩ.
2. Thận trọng khi sử dụng
Người bệnh được khuyến cáo thận trọng khi sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp nếu có một hoặc các tình trạng sức khỏe sau:
- Bệnh tiểu đường: Methotrexate có thể làm tăng nguy cơ nhiễm độc phổi, dẫn đến tử vong.
- Bệnh gan, béo phì và nghiện rượu: Methotrexate có thể gây nhiễm độc nặng ở gan và có khả năng không thể hồi phục được.
- Bệnh thận: Các loại thuốc điều trị bệnh thận có thể dẫn đến tăng nồng độ Methotrexate trong máu, dẫn đến tổn thương thận nghiêm trọng.
- Bệnh tiêu hóa: Người có các vấn đề tiêu hóa, chẳng hạn như đau dạ dày hoặc viêm loét dạ dày tá tràng có nguy cơ nhiễm độc đường tiêu hóa khi sử dụng Methotrexate.
3. Methotrexate và phụ nữ mang thai
Methotrexate nguy hiểm trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Do đó, phụ nữ mang thai bị viêm khớp dạng thấp không được sử dụng Methotrexate. Nếu sử dụng thuốc này, người bệnh cần tránh mang thai ít nhất trong sáu tháng kể từ lúc ngừng thuốc.
Thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp có thể gây ra:
- Dị tật bẩm sinh, bao gồm dị tật trên khuôn mặt, hệ thần kinh, bệnh tim và suy giảm trí tuệ
- Khả năng tăng trưởng và phát triển hạn chế
- Sẩy thai
- Thai chết lưu
Các lưu ý khi sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp để ngăn ngừa rủi ro liên quan đến thai kỳ bao gồm:
- Xét nghiệm thai trước khi sử dụng thuốc
- Áp dụng biện pháp tránh thai khi sử dụng Methotrexate cho đến khi bác sĩ xác định thời điểm an toàn để mang thai
- Nam giới cũng cần áp dụng biện pháp tránh thai nếu sử dụng Methotrexate để ít nhất là 3 tháng kể từ liều cuối cùng
- Nếu có thai khi đang dùng methotrexate, hãy thông báo cho bác sĩ ngay lập tức
Ngoài ra, sử dụng Methotrexate có thể gây ra:
- Vô sinh
- Số lượng tinh trùng thấp
- Kinh nguyệt không đều
4. Tương tác thuốc
Thuốc Methotrexate viêm khớp dạng thấp có thể tương tác với một số loại thuốc khác, chẳng hạn như:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
- Thuốc điều trị trào ngược dạ dày
- Một số loại thuốc kháng sinh
Tương tác có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn, tăng nguy cơ ngộ độc và dẫn đến tử vong. Do đó, thông báo với bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng để tránh các rủi ro liên quan.
5. Phản ứng dị ứng với Methotrexate
Nếu có các dấu hiệu dị ứng khi dùng Methotrexate, hãy đến bệnh viện ngay lập tức. Các dấu hiệu dị ứng bao gồm:
- Phát ban và các phản ứng da khác
- Khó thở
- Sưng mặt, môi, lưỡi hoặc cổ họng
Ngừng dùng Methotrexate và liên hệ với bác sĩ ngay lập tức nếu có các dấu hiệu:
- Ho khan
- Khó thở
- Tiêu chảy
- Nôn
- Có các mảng trắng hoặc vết loét bên trong miệng
- Có máu trong nước tiểu hoặc phân
- Giảm sản xuất nước tiểu
- Tăng cân nhanh chóng một cách đột ngột
- Sốt hoặc ớn lạnh
- Tróc da
- Yếu đuối, mệt mỏi
- Cảm giác lâng lâng
Mẹo để giảm nguy cơ nhiễm trùng khi sử dụng Methotrexate
Để hạn chế tác dụng phụ và rủi ro nhiễm trùng liên quan khi sử dụng thuốc Methotrexate, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề như:
- Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm trùng
- Rửa tay thường xuyên và mang theo một lọ gel kháng khuẩn hoặc nước rửa tay
- Đánh răng thường xuyên, kiểm tra sức khỏe răng miệng định kỳ
- Ngừng hút thuốc
- Sử dụng thực phẩm sạch và được bảo quản đúng cách
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, đặc biệt là bếp, nhà tắm và nhà vệ sinh
Sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp theo hướng dẫn của bác sĩ và theo dõi các tác dụng phụ tiềm ẩn. Khi được sử dụng đúng cách, thuốc Methotrexate có thể mang lại hiệu quả điều trị cao, an toàn và hỗ trợ phòng ngừa các biến chứng viêm khớp dạng thấp.
Tham khảo thêm:
