Dị Ứng Thời Tiết Là Gì? Dấu Hiệu, Cách Xử Lý và Điều Trị
Dị ứng thời tiết là tình trạng hệ miễn dịch phản ứng thái quá trước những yếu tố thời tiết bất lợi như độ ẩm cao, nhiệt độ thay đổi đột ngột,… Tình trạng này thường xảy ra vào giai đoạn chuyển mùa và tiến triển trong vài ngày đến vài tuần.
Dị ứng thời tiết là gì?
Dị ứng thời tiết là bệnh dị ứng khá phổ biến ở cả trẻ em và người lớn. Tình trạng này thường bùng phát vào thời điểm giao mùa khi thời tiết thay đổi đột ngột. Dị ứng thời tiết thực chất là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch trước những yếu tố của thời tiết như nhiệt độ giảm thấp hoặc tăng cao đột ngột, độ ẩm không khí tăng, tăng nồng độ phấn hoa, nấm mốc và bụi bẩn trong không khí.
Các yếu tố trên kích thích hệ miễn dịch dẫn đến phản ứng dị ứng và gây ra các triệu chứng dị ứng thời tiết. Thực tế, ngoài thời tiết còn có rất nhiều nguyên nhân khác gây dị ứng như thuốc, thức ăn, thực vật, động vật,… Tuy nhiên, dị ứng với thời tiết chỉ xảy ra ở một vài cá thể và phần lớn mọi người đều không gặp phải hiện tượng này khi tiếp xúc với các yếu tố bất lợi kể trên.
Dị ứng thời tiết là bệnh khá lành tính. Ảnh hưởng thường gặp nhất của bệnh lý này là gây ra cảm giác ngứa ngáy, khó chịu. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp gặp phải các biến chứng nguy hiểm do phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
Nguyên nhân gây dị ứng thời tiết
Thời tiết là một trong những tác nhân gây dị ứng thường gặp. Tuy nhiên, phản ứng dị ứng chỉ bị kích hoạt khi thời tiết thay đổi đột ngột từ nóng sang lạnh, độ ẩm tăng, không khí có nhiều phấn hoa và bụi bẩn.
Khi tiếp xúc với những yếu tố này, hệ miễn dịch cho rằng các tác nhân kể trên là “dị nguyên” gây hại cho sức khỏe. Từ đó sản sinh kháng thể IgE đặc hiệu, sau đó IgE gắn vào bề mặt của tế bào mast (tế bào mast có nhiều ở dạ dày – ruột, mắt, phổi và mũi) dẫn đến hiện tượng giải phóng histamine và các chất trung gian gây dị ứng. Sau khi được giải phóng, các chất này gây sưng viêm, phù da, niêm mạc dẫn đến các triệu chứng ngoài da và hô hấp.
Khi chất trung gian được giải phóng vào da và niêm mạc sẽ thu hút các tế bào viêm nhằm tăng đáp ứng viêm tại chỗ. Vì vậy, đa phần người bị dị ứng thời tiết đều bị nổi sẩn, mảng trên da, phù nề niêm mạc, tăng tiết dịch,… Quá trình này sẽ được lặp đi lặp lại nếu vẫn tiếp xúc với dị nguyên. Đây cũng là lý do người mắc chứng dị ứng bắt buộc phải cách ly với dị nguyên.
Các bệnh dị ứng nói chung và dị ứng thời tiết nói riêng có cơ chế phức tạp. Đến nay, các chuyên gia vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể. Bởi dị ứng chỉ xảy ra ở một vài trường hợp và tùy theo thể tạng, mỗi người sẽ bị dị ứng với một số dị nguyên nhất định.
Một số yếu tố sau đây đã được xác định có liên quan đến dị ứng thời tiết:
- Thời tiết thay đổi đột ngột: Sự thay đổi đột ngột của thời tiết chính là nguyên nhân trực tiếp gây dị ứng thời tiết. Bệnh thường bùng phát ở giai đoạn chuyển mùa, nhiệt độ thay đổi từ nóng sang lạnh, độ ẩm không khí cao, nồng độ nấm mốc và phấn hoa trong không khí tăng mạnh.
- Cơ địa dị ứng: Cơ địa dị ứng là thuật ngữ đề cập đến những người có hệ miễn dịch nhạy cảm hơn bình thường. Những người có cơ địa dị ứng sẽ có nguy cơ dị ứng cao với thời tiết, thức ăn, mủ thực vật, động vật, xà phòng,… Đây là yếu tố gia tăng nguy cơ bị dị ứng thời tiết, viêm da cơ địa, nổi mề đay, viêm mũi dị ứng và viêm kết mạc dị ứng.
- Cơ thể suy nhược: Đa phần những trường hợp bị dị ứng thời tiết đều tái phát bệnh vào một số thời điểm cụ thể trong năm (thường là giai đoạn chuyển mùa). Tuy nhiên, cũng có một số người chỉ bị dị ứng thời tiết một vài lần trong đời. Nguyên nhân là do khi thời tiết chuyển mùa, cơ thể bị suy nhược, stress và mệt mỏi dẫn đến hiện tượng nhạy cảm hơn với các tác nhân dị ứng. Đây cũng là lý do bệnh nhân cần nâng đỡ thể trạng khi điều trị các bệnh dị ứng – đặc biệt là những trường hợp mãn tính.
- Các yếu tố nguy cơ: Nguy cơ bị dị ứng thời tiết có thể tăng lên do những yếu tố như tiền sử gia đình có cơ địa dị ứng, bản thân mắc các bệnh có cơ chế dị ứng như viêm da cơ địa, nổi mề đay, viêm mũi dị ứng, thể trạng kém,…
Dấu hiệu nhận biết dị ứng thời tiết
Dị ứng thời tiết là một trong những bệnh dị ứng thường gặp. Các dị nguyên như nhiệt độ thay đổi đột ngột, nấm mốc, phấn hoa và độ ẩm trong không khí đều có thể kích hoạt phản ứng dị ứng. Như đã đề cập, phản ứng này làm giải phóng một loạt kháng thể và chất trung gian hóa học vào da, niêm mạc. Vì vậy, dị ứng thời tiết sẽ gây ra khá nhiều triệu chứng, tuy nhiên mức độ và biểu hiện lâm sàng sẽ có sự khác nhau ở từng cá thể.
Các triệu chứng thường gặp của dị ứng thời tiết:
- Phát ban là triệu chứng đầu tiên khi bị dị ứng thời tiết. Ngay khi tiếp xúc với dị nguyên, bề mặt da sẽ nổi các mảng hoặc mẩn đỏ ở vùng da hở như tay, chân, mặt, sau đó lan dần ra.
- Dị ứng thời tiết còn gây nổi mề đay. Mề đay là các sẩn, mảng nổi cộm, bờ tròn, sờ vào cứng chắc và kích thước dao động từ vài mm cho đến hàng chục cm. Tương tự như phát ban, mề đay do dị ứng thời tiết cũng xuất hiện ở những vùng da hở sau đó lan tỏa ra khắp cơ thể.
- Phản ứng da do dị ứng thời tiết thường xuất hiện đột ngột do hiện tượng phóng thích histamine diễn ra rất nhanh. Tổn thương da thường gây nóng rát thoáng qua và ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội.
- Đối với những người có tiền sử viêm da cơ địa, dị ứng thời tiết cũng có thể kích thích bệnh tái phát. Viêm da cơ địa đặc trưng bởi các mảng da màu đỏ, bề mặt có nhiều mụn nước nhỏ li ti gây đau rát và ngứa ngáy. Mụn nước thường chảy dịch vàng, sau đó khô lại và để lại nền da dày, khô và ngứa ngáy. Tổn thương da do viêm da cơ địa thường xuất hiện ở vùng mặt, đầu gối, khuỷu tay và đầu.
- Histamine và các chất trung gian hóa học không chỉ được giải phóng vào da mà còn được phóng thích ở niêm mạc mũi. Do đó, dị ứng thời tiết còn gây ngứa mũi, sổ mũi, hắt hơi, ngứa cổ họng, nghẹt mũi, mệt mỏi, ngứa mắt và chảy nước mắt.
- Một số trường hợp có thể bị dị ứng thời tiết nghiêm trọng. Ngoài các triệu chứng trên, bệnh nhân còn có thể bị khó thở, thở khò khè, đau quặn bụng, buồn nôn, choáng váng, đau đầu và ngất xỉu. Trường hợp này cần được cấp cứu kịp thời để tránh những biến chứng nặng nề.
Dị ứng thời tiết có ảnh hưởng gì không?
Dị ứng thời tiết là một trong những bệnh dị ứng thường gặp. Trước những thay đổi của thời tiết, hệ miễn dịch sẽ trở nên nhạy cảm và kích hoạt phản ứng dị ứng để bảo vệ cơ thể khỏi “dị nguyên”. Thực tế, chỉ có một số người bị dị ứng thời tiết và đa phần mọi người đều không có bất cứ phản ứng nào khi tiếp xúc với phấn hoa, độ ẩm cao, nấm mốc,…
Ngoài ra, mức độ dị ứng ở mỗi người cũng có sự khác nhau. Một số người chỉ gặp phải tình trạng phát ban, nổi mẩn ngứa và mề đay khi bị dị ứng thời tiết. Tình trạng này thường thuyên giảm nhanh sau khoảng vài giờ cho đến vài tuần. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp bị dị ứng nghiêm trọng dẫn đến sốc phản vệ. Trường hợp dị ứng nặng sẽ xuất hiện mẩn đỏ ồ ạt, lan nhanh đi kèm với khó thở, thở khò khè, choáng váng, buồn nôn,…
Giống như các bệnh dị ứng khác, dị ứng thời tiết thuyên giảm nhanh sau khi sử dụng thuốc. Tuy nhiên, thời tiết là yếu tố không thể cách ly hoàn toàn như thuốc, thức ăn dị ứng hay các loài động thực vật. Vì vậy, một số người có thể bị nổi mề đay mãn tính và viêm mũi dị ứng quanh năm do dị ứng thời tiết kéo dài. Tình trạng này không đe dọa đến tính mạng như sốc phản vệ nhưng gây ngứa ngáy, khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
Các phương pháp điều trị dị ứng thời tiết
Dị ứng thời tiết thực chất là phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch đối với các yếu tố như phấn hoa, nấm mốc, bụi bẩn, độ ẩm cao và nhiệt độ thay đổi đột ngột. Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh lý này là do rối loạn miễn dịch. Vì vậy, về cơ bản không thể điều trị dứt điểm dị ứng thời tiết do bệnh có liên quan đến yếu tố cơ địa.
Tương tự như các bệnh dị ứng khác, dị ứng thời tiết sẽ được điều trị bằng cách hạn chế tiếp xúc với tác nhân dị ứng và cải thiện triệu chứng. Bên cạnh đó, nâng cao sức khỏe toàn diện cũng giúp hạn chế nguy cơ bệnh bùng phát và giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.
1. Cách ly với các tác nhân dị ứng
Nguyên tắc khi điều trị các bệnh dị ứng nói chung và dị ứng thời tiết nói riêng là cách ly, hạn chế tiếp xúc với các tác nhân dị ứng. Như đã đề cập, những người mắc chứng bệnh này thường có cơ địa dị ứng. Vì vậy, các tác nhân dễ gây dị ứng khác như một số loại thức ăn, thuốc, các tác nhân cơ học,… cũng có thể làm nghiêm trọng các triệu chứng dị ứng thời tiết.
Đối với người bị dị ứng thời tiết, cần hạn chế tiếp xúc với các yếu tố thời tiết bất lợi bằng cách:
- Hạn chế ra ngoài khi thời tiết chuyển mùa, nhiệt độ tăng giảm đột ngột, không khí có nhiều phấn hoa, bụi bẩn, nấm mốc, độ ẩm cao,…
- Trong thời điểm giao mùa, nên đóng kín cửa sổ và vệ sinh nhà cửa thường xuyên để làm sạch dị nguyên. Nếu có thể nên sử dụng máy lọc không khí để hạn chế tối đa các chất dị ứng, kích ứng có trong không gian sống.
- Nếu phải di chuyển ngoài trời, nên đeo khẩu trang, đội mũ và mặc quần áo dài tay để tránh tiếp xúc với phấn hoa, nấm mốc. Sau khi về nhà, cần vệ sinh cơ thể và rửa mũi, súc họng để tránh dị nguyên.
- Chặt bỏ những loại cây có phấn hoa ở xung quanh không gian sống. Bởi phấn hoa chính là tác nhân phổ biến nhất gây dị ứng thời tiết.
Ngoài những yếu tố thời tiết bất lợi, nên hạn chế tiếp xúc với các tác nhân dị ứng khác như:
- Các loại thức ăn dễ gây dị ứng (hải sản, mè, đậu phộng, sữa bò, lòng trắng trứng,…) và đồ uống chứa cồn
- Khói thuốc lá
- Thận trọng khi dùng thuốc (nhất là thuốc chống viêm, kháng sinh nhóm penicillin,…)
- Không tiếp xúc với mủ thực vật, nọc độc và dịch từ côn trùng
- Các tác nhân cơ học, vật lý như sức ép, ma sát, ánh sáng, tia xạ,…
- Mủ cao su, hóa chất, kim loại
Hạn chế tiếp xúc với dị nguyên là nguyên tắc quan trọng khi điều trị các bệnh có cơ chế dị ứng. Không tiếp xúc với dị nguyên sẽ giúp lượng histamine và các chất trung gian hóa học giảm đi đáng kể. Nhờ đó, tình trạng nổi mẩn đỏ, mề đay, phù nề niêm mạc mũi, họng,… sẽ được cải thiện rõ rệt. Trong khi đó, liên tục tiếp xúc với dị nguyên sẽ khiến cho các triệu chứng trở nên nghiêm trọng và có xu hướng tiến triển mãn tính.
2. Sử dụng thuốc
Sử dụng thuốc giúp cải thiện các triệu chứng do dị ứng thời tiết gây ra. Trong đó, thuốc kháng histamine H1 là nhóm thuốc thông dụng nhất. Dựa vào cơ chế ức chế histamine ở thụ thể H1, thuốc có thể ngăn chặn hiện tượng giải phóng histamine vào da, niêm mạc, qua đó cải thiện các triệu chứng ở da và đường hô hấp do dị ứng gây ra.
Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định một số loại thuốc khác tùy vào triệu chứng và mức độ đáp ứng của từng trường hợp. Trong đó, các loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất bao gồm:
- Thuốc kháng histamine H1: Đây là nhóm thuốc thông dụng nhất được sử dụng để điều trị các bệnh dị ứng nói chung và dị ứng thời tiết nói riêng. Thuốc giúp giảm nhanh tình trạng ngứa ngáy, nổi mề đay, mẩn ngứa, hắt hơi, sổ mũi, ngứa cổ họng,… Các loại thuốc kháng histamine H1 được dùng phổ biến bao gồm Terfenadin, Loratadin, Fexofenadin, Clorpheniramin,…
- Thuốc kháng histamine H2: Thuốc kháng histamine H2 có tác dụng giảm tiết dịch vị và thường được dùng để điều trị đau dạ dày. Tuy nhiên, nhóm thuốc này cũng có thể được dùng kết hợp với thuốc kháng histamine H1 để tăng hiệu quả. Sử dụng cả hai loại thuốc giúp hạn chế tối đa lượng histamine được phóng thích vào da, niêm mạc, qua đó giúp giảm nhanh các triệu chứng khó chịu do dị ứng thời tiết gây ra.
- Corticoid đường uống: Corticoid đường uống thường được dùng trong trường hợp dị ứng thời tiết nặng gây phù nề niêm mạc hô hấp, da nổi các sẩn, mảng phù lớn gây ngứa ngáy dữ dội. Tuy nhiên, nhóm thuốc này cho hiệu quả khá hạn chế nên chỉ được dùng ngắn hạn trong trường hợp cần thiết.
- Thuốc kháng leukotriene: Thuốc kháng leukotriene ít được sử dụng nhiều như thuốc kháng histamine H1. Tương tự như histamine, leukotriene là chất hóa học trung gian có vai trò quan trọng trong phản ứng dị ứng. Do đó, trường hợp không có đáp ứng với thuốc kháng histamine H1 có thể được dùng nhóm thuốc này để chống co thắt cơ trơn phế quản, giảm các triệu chứng trên da và hô hấp do dị ứng gây ra. Các loại thuốc kháng leukotriene được sử dụng phổ biến bao gồm Zileuton, Montelukast, Zafirlukast,…
- Thuốc kháng IgE: Trường hợp dị ứng thời tiết mãn tính sẽ được xem xét dùng thuốc kháng IgE, nhất là khi bị đồng thời với viêm mũi dị ứng quanh năm, hen suyễn và các bệnh dị ứng khác. Nhóm thuốc này có tác dụng bất hoạt kháng thể IgE, từ đó ngăn hiện tượng giải phóng các chất trung gian hóa học vào da và niêm mạc. Loại thuốc kháng IgE được sử dụng phổ biến nhất hiện nay là Omalizumab.
- Viên uống hỗ trợ: Ngoài sử dụng các loại thuốc trên, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thêm các viên uống hỗ trợ như viên Kẽm, vitamin C, E,… để cung cấp vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Sử dụng các viên uống này giúp cải thiện sức đề kháng và đẩy lùi các triệu chứng do dị ứng thời tiết gây ra.
3. Các biện pháp chăm sóc
Sử dụng thuốc chỉ giúp cải thiện các triệu chứng do dị ứng thời tiết gây ra và không thể điều trị dứt điểm bệnh. Vì vậy, nên kết hợp thêm các biện pháp chăm sóc để nâng cao sức đề kháng. Thể trạng khỏe mạnh là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát triệu chứng và rút ngắn thời gian điều trị các bệnh dị ứng.
Các biện pháp chăm sóc khi bị dị ứng thời tiết:
- Nên nghỉ ngơi trong thời gian bị dị ứng thời tiết để cơ thể hồi phục nhanh chóng.
- Bổ sung các nhóm thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất như rau xanh, trái cây, sữa chua, các loại cá béo, hạt, ngũ cốc,… nhằm nâng cao sức khỏe.
- Có thể dùng một số loại trà có tác dụng giải độc, chống dị ứng như trà hoa cúc, trà xanh, trà đen, trà atiso,…
- Cân đối thời gian làm việc để hạn chế stress và suy nhược. Bởi đây là yếu tố khiến cho tình trạng dị ứng trở nên nghiêm trọng hơn và có xu hướng tiến triển mãn tính.
- Có thể tắm một số loại nước lá như lá trà xanh, trầu không, lá khế,… để giảm phát ban và mề đay mẩn ngứa.
- Đối với những người bị hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mũi liên tục do dị ứng thời tiết, nên rửa mũi hằng ngày và có thể xông lá thảo dược để giảm ngứa ngáy, đồng thời ngăn ngừa viêm nhiễm.
- Giữ cho cơ thể nhiệt độ ổn định, hạn chế mặc quần áo bó sát, chất liệu cứng và dày.
Phòng ngừa dị ứng thời tiết tái phát
Dị ứng thời tiết thường tái phát vào một vài thời điểm trong năm. Không giống với những tác nhân dị ứng khác, thời tiết là yếu tố không thể thay đổi. Vì vậy, không có cách nào để phòng ngừa dị ứng thời tiết hoàn toàn. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ tái phát bằng một số biện pháp sau:
- Vào thời tiết chuyển mùa, nên hạn chế ra ngoài và mặc quần áo dài tay, đeo khẩu trang để tránh tiếp xúc với các chất dị ứng.
- Thường xuyên vệ sinh nhà cửa, không gian làm việc để loại bỏ dị nguyên.
- Nâng cao sức khỏe và hệ miễn dịch thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, bạn cũng nên cân đối công việc để tránh bị stress và suy nhược cơ thể.
- Đối với những người có cơ địa nhạy cảm, nên tránh tiếp xúc tối đa với những tác nhân dị ứng, kích ứng.
- Xem xét sử dụng thuốc kháng dị ứng trước khi thời tiết chuyển mùa để phòng ngừa tái phát.
Dị ứng thời tiết là một trong những dạng dị ứng phổ biến bên cạnh dị ứng thức ăn, dị ứng thuốc,… Bệnh lý này hiếm khi đe dọa đến sức khỏe nhưng thường gây ngứa ngáy, khó chịu và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Vì chưa có phương pháp điều trị dứt điểm nên bệnh nhân cần sử dụng thuốc kết hợp với cách ly với dị nguyên và nâng cao sức khỏe để quản lý bệnh thành công.
Tham khảo thêm:
