Tìm hiểu chứng đau thần kinh tọa ở người già và cách chăm sóc
Đau thần kinh tọa ở người già xảy ra liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, bệnh lý hoặc chấn thương. Tình trạng này dẫn đến cơn đau nhức ở thắt lưng, lan đến hông, mông và một hoặc hai chân. Điều quan trọng là xác định nguyên nhân cụ thể dẫn đến cơn đau lan tỏa để có kế hoạch điều trị phù hợp nhất.
Tìm hiểu chứng đau thần kinh tọa ở người già
Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất trên cơ thể người, được hình thành từ sự hợp nhất của 5 rễ thần kinh có nguồn gốc từ cột sống. Các dây thần kinh tọa đi sâu vào mông, xuống mặt sau của đùi để bắp chân và kết thúc ở gót chân, bàn chân. Dây thần kinh tọa có nhiệm vụ kết nối tủy sống với da và cơ ở đùi, chân, bàn chân.
Đau thần kinh tọa là thuật ngữ chỉ tình trạng đau lan tỏa từ thắt lưng đến chân do kích thích hoặc chèn ép dây thần kinh tọa. Cơn đau bắt nguồn từ thắt lưng, lan xuống mông, đi xuống chân và bàn chân.
Đau thần kinh tọa ở người già thường ít phổ biến khi so với người trong độ tuổi từ 26 đến 55. Tuy nhiên người cao tuổi thường dễ mắc nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau, chẳng hạn như tổn thương cột sống hoặc thoát vị đĩa đệm, điều này làm tăng nguy cơ đau thần kinh tọa. Bên cạnh đó, người già cũng dễ té ngã và các chấn thương khác, dẫn đến tổn thương dây thần kinh tọa.
Mặc dù đau thần kinh tọa ở người già có thể gây khó chịu, đau đớn, tuy nhiên tình trạng này thường không nghiêm trọng và đáp ứng các phương pháp chăm sóc bảo tồn. Điều quan trọng là xác định cơn đau, nguyên nhân cụ thể và có kế hoạch điều trị hợp lý.
Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa ở người lớn tuổi
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng đau thần kinh tọa ở người già, bao gồm quá trình lão hóa, chấn thương, bệnh lý tiềm ẩn hoặc lối sống thiếu khoa học. Tìm hiểu các nguyên nhân gây đau thần kinh tọa là cách tốt nhất để điều trị vấn đề một cách hiệu quả và nhanh chóng.
Đau thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa bị chèn ép trực tiếp, viêm nhiễm hoặc do các bất thường ở hệ thống miễn dịch. Cụ thể, các nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa bao gồm:
1. Quá trình lão hóa tự nhiên
Đau thần kinh tọa ở người già thường liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Khi lão hóa, các cơ và dây thần kinh sẽ bắt đầu bị thoái hóa, yếu đi, dẫn đến mất chức năng, đau đớn. Các thoái hóa tự nhiên ở cột sống, chẳng hạn như thoái hóa đốt sống, xẹp đĩa đệm hoặc thoát vị đĩa đệm, cũng có thể dẫn đến tình trạng đau thần kinh tọa ở người lớn tuổi. Bên cạnh đó, người già yếu thường rất dễ bị ngã và các dạng chấn thương khác, điều này cũng là một yếu tố nguy cơ dẫn đến đau thần kinh tọa. Lão hóa cũng dẫn đến mật độ xương thấp cũng có thể làm tăng nguy cơ gãy xương ở người cao tuổi và dẫn đến tổn thương dây thần kinh tọa.
Ngoài ra, sự thoái hóa các mô ở cột sống thắt lưng có thể gây chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh tọa. Thoái hóa các khớp mặt cũng có thể khiến các mô hoạt dịch bị viêm và gây chèn ép lên các dây thần kinh tọa. Đĩa đệm bị thoái hóa cũng có thể tiết ra các protein gây viêm dây thần kinh tọa.
2. Chấn thương
Người lớn tuổi thường dễ bị té ngã, gãy xương và nhiều dạng chấn thương không xảy ra ở người trẻ tuổi hoặc người có sức khỏe thể chất đầy đủ. Các chấn thương trực tiếp hoặc tiềm ẩn là một nguyên nhân phổ biến gây đau thần kinh tọa ở người già.
Người lớn tuổi cũng dễ bị gãy xẹp đốt sống do căng thẳng và nén trong thời gian dài. Loại gãy xương này dẫn đến các vết nứt nhỏ ở các đốt sống và trở nên nghiêm trọng dần theo thời gian. Gãy xẹp đốt sống khiến cho một thân đốt sống trượt về phía trước trên thân một đốt sống khác và có thể gây ảnh hưởng đến các dây thần kinh tọa.
Chấn thương gây đau thần kinh tọa ở người già thường phát triển theo thời gian. Do đó, các tình trạng này thường khó phát hiện và điều trị kịp lúc.
3. Bệnh lý tiềm ẩn
Người lớn tuổi thường có nhiều bệnh lý tiềm ẩn, bao gồm các tổn thương cột sống, tiểu đường và nhiều vấn đề sức khỏe khác. Các tình trạng sức khỏe và bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ đau thần kinh tọa ở người già có thể bao gồm:
- Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Nhiều nghiên cứu cho thấy, có khoảng 90% các trường hợp đau thần kinh tọa ở người già xảy ra do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Đĩa đệm bị thoát vị có thể gây chèn ép một hoặc nhiều rễ thần kinh tạo thành dây thần kinh tọa. Thoát vị đĩa đệm gây chèn ép dây thần kinh tọa ở một bên, dẫn đến các triệu chứng ở một bên chân. Tuy nhiên đôi khi đĩa đệm bị phồng lên, có thể gây chèn ép cả hai dây thần kinh, dẫn đến đau ở cả hai chân.
- Hẹp ống sống thắt lưng: Hẹp ống sống là thuật ngữ chỉ sự thu hẹp của ống sống và có thể gây tổn thương tủy sống, các rễ thần kinh. Hẹp ống sống thường phổ biến ở người trên 60 tuổi và là nguyên nhân phổ biến gây đau thần kinh tọa ở người già.
- Bệnh tiểu đường: Tiểu đường là bệnh lý mãn tính có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe theo nhiều cách khác nhau. Lượng đường trong máu tăng cao sẽ dẫn đến các phản ứng viêm trong cơ thể và làm tăng nguy cơ đau thần kinh tọa. Theo thống kê, hầu hết người lớn tuổi bị tiểu đường sẽ phát triển các triệu chứng đau thần kinh tọa sau một vài năm.
- Co thắt cơ: Co thắt cơ hoặc chuột rút cơ là tình trạng thắt chặt cơ bắp không tự chủ, dẫn đến đau đớn. Co thắt cơ không tự chủ có thể trở nên nghiêm trọng theo thời gian, làm tăng nguy cơ tổn thương dây thần kinh tọa.
- Rối loạn chức năng khớp cùng chậu: Rối loạn khớp cùng chậu có thể gây đau thắt lưng, đau ở đùi hoặc mông, đau lan xuống chân và mặt sau của chân, tương tự như các triệu chứng đau thần kinh tọa. Rối loạn khớp cùng chậu thường ảnh hưởng đến phụ nữ trung niên và có thể dẫn đến đau thần kinh tọa khi lớn tuổi.
Đôi khi đau thần kinh tọa ở người già có thể xảy ra do các khối u, cục máu đông hoặc các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng khác, tuy nhiên tình trạng này rất hiếm khi xảy ra.
4. Thiếu vitamin B12
Vitamin B12 là dưỡng chất quan trọng để duy trì sức khỏe thần kinh. Vitamin này giúp tổng hợp lớp vỏ chất béo (myelin) bao bọc, bảo vệ các dây thần kinh và đóng vai trò quan trọng trong các chức năng thần kinh, dẫn truyền xung động. Do đó, thiếu vitamin B12 có thể gây ảnh hưởng đến chức năng và làm tăng nguy cơ đau thần kinh tọa ở người già, đặc biệt là người trên 60 tuổi.
Ngoài ra, thiếu vitamin B12 cũng dẫn đến nhiều triệu chứng thể chất, chẳng hạn như:
- Cảm thấy mệt mỏi, yếu ớt
- Buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy
- Giảm cân
- Đau miệng hoặc lưỡi
- Da hơi vàng
5. Yếu tố di truyền
Các nghiên cứu cho thấy các yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc thoái hóa đĩa đệm, xẹp đĩa đệm và làm tăng nguy cơ đau thần kinh tọa ở người già.
Cụ thể, các yếu tố di truyền có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng của một số protein collagen trong đĩa đệm, dẫn đến suy yếu và suy giảm chức năng đĩa đệm. Các đĩa đệm bị thoái hóa này sẽ gây chèn ép hoặc kích thích các dây thần kinh tọa.
6. Nguyên nhân hiếm gặp
Mặc dù không phổ biến, tuy nhiên đau thần kinh tọa ở người già có thể phát triển như một biến chứng của phương pháp tiêm cơ mông không chính xác. Phẫu thuật thay khớp háng cũng có thể dẫn đến nhiều biến chứng khác nhau, bao gồm đau thần kinh tọa.
7. Lối sống không phù hợp
Đau thần kinh tọa ở người già đôi khi có thể liên quan đến lối sống thiếu khoa học, chẳng hạn như:
- Hút thuốc
- Các vấn đề sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn lo âu
- Béo phì, thừa cân
- Tư thế xấu
Các yếu tố nguy cơ này không phải là nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa ở người già. Tuy nhiên kết hợp với tuổi tác và sức khỏe tổng thể, lối sống không phù hợp có thể dẫn đến tình trạng đau thần kinh tọa.
Đau thần kinh tọa thường không nghiêm trọng và có thể điều trị thành công nếu được chẩn đoán sớm. Do đó, người bệnh nên đến bệnh viện ngay khi nhận thấy các triệu chứng đau thần kinh tọa.
Dấu hiệu đau thần kinh tọa ở người già
Đau đớn là dấu hiệu nhận biết chính của tình trạng đau thần kinh tọa ở người già. Cơn đau thường xuất hiện ở cột sống thắt lưng, sau đó lan tỏa đến hông, mông, đùi, bắp chân và bàn chân.
Cơn đau thần kinh tọa thường có một số đặc điểm như:
- Đau đớn: Cơn đau thường dẫn đến cảm giác nóng rát liên tục hoặc đau nhức, nhói từ thắt lưng đến mông và lan đến mặt sau hoặc trước của đùi.
- Tê ngứa: Đau dây thần kinh tọa có thể dẫn đến cảm giác tê mỏi ở lưng và chân. Đôi khi người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran hoặc yếu các chi dưới.
- Triệu chứng ở một bên cơ thể: Đau thần kinh tọa thường gây ảnh hưởng ở một bên cơ thể, khiến một chân cảm thấy đau nhức, nặng nề, yếu và suy nhược. Mặc dù đau thần kinh tọa có thể ảnh hưởng đến cả hai chân, tuy nhiên tình trạng này rất hiếm khi xảy ra.
- Thay đổi tư thế gây đau: Các triệu chứng đau thần kinh tọa có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi ngồi, cố gắng đứng lên, uốn cong cột sống về phía trước, vặn cột sống, ho hoặc hắt hơi.
Các triệu chứng đau thần kinh tọa có thể từ khó chịu nhẹ đến nghiêm trọng và suy nhược cơ thể. Các triệu chứng cũng phụ thuộc vào rễ thần kinh cột sống bị kích thích, chèn ép và mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Điều quan trọng là đến bệnh viện ngay khi nhận thấy triệu chứng đau thần kinh tọa để được chẩn đoán và có kế hoạch điều trị phù hợp nhất.
Đau thần kinh tọa ở người già có nguy hiểm không?
Đau thần kinh tọa không nghiêm trọng và có thể phục hồi hoàn toàn sau khi được điều trị phù hợp. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, đau thần kinh tọa có thể gây tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn. Điều này dẫn đến đau đớn mãn tính, tê ngứa, yếu và mất chức năng ở các chi dưới.
Ngoài ra, đôi khi các triệu chứng đau thần kinh tọa ở người già có thể là dấu hiệu của các tình trạng bệnh lý nghiêm trọng, chẳng hạn như Hội chứng chùm đuôi ngựa, nhiễm trùng cột sống hoặc khối u. Do đó, người bệnh được khuyến cáo đến bệnh viện ngay khi xuất hiện các triệu chứng như:
- Các triệu chứng thần kinh trở nên nghiêm trọng, chẳng hạn như đau hoặc yếu chân
- Xuất hiện triệu chứng ở cả hai chân
- Rối loạn chức năng ruột và bàng quang
- Rối loạn chức năng tình dục, chẳng hạn như rối loạn cương dương
Điều trị đau thần kinh tọa ở người già như thế nào?
Đau thần kinh tọa cần được điều trị càng sớm càng tốt để tránh các triệu chứng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Thông thường điều trị đau thần kinh tọa bao gồm các biện pháp bảo tồn, chẳng hạn như vật lý trị liệu, tập thể dục, sử dụng thuốc hoặc trị liệu thần kinh cột sống. Tuy nhiên nếu các triệu chứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để ngăn ngừa các rủi ro không mong muốn.
1. Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu đau thần kinh tọa ở người già là sự kết hợp giữa việc tăng cường sức mạnh, kéo giãn và phục hồi chức năng dây thần kinh. Mục tiêu chính của phương pháp điều trị này bao gồm:
- Tăng cường sức mạnh lưng dưới, hông, mông
- Tăng cường các cơ cốt lõi
- Kéo căng các cơ không linh hoạt, từ đó hạn chế các triệu chứng đau thần kinh tọa
- Tăng cường khả năng trao đổi chất và dinh dưỡng trong cơ thể với các bài tập nhẹ nhàng như bơi lội, đi xe đạp hoặc aerobic
Các hình thức vật lý trị liệu bao gồm:
- Vật lý trị liệu thụ động bao gồm các biện pháp giảm đau và thư giãn, chẳng hạn như chườm nóng, chườm đá và kích thích điện.
- Vật lý trị liệu tích cực bao gồm các bài tập kéo giãn nhằm mục đích giảm đau và phục hồi chức năng của dây thần kinh.
Vật lý trị liệu được hướng dẫn bởi bác sĩ chuyên môn hoặc nhà vật lý trị liệu. Do đó, điều quan trọng là trao đổi với bác sĩ để xây dựng kế hoạch điều trị hiệu quả nhất.
2. Trị liệu thần kinh cột sống
Trị liệu thần kinh cột sống là thao tác thủ công, thường được thực hiện bởi một chuyên gia chỉnh hình cột sống, nhằm mục đích cải thiện sự cân bằng và thẳng hàng của cột sống. Phương pháp này có thể cải thiện cơn đau thần kinh tọa bằng cách hỗ trợ điều trị các bệnh lý như thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống. Các thao tác thần kinh cột sống cũng giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và ngăn ngừa cơn đau thần kinh tọa tái phát.
Liệu pháp trị liệu thần kinh cột sống được thực hiện bởi người có chuyên môn. Do đó, người bệnh nên đến các cơ sở y tế được cấp phép để tránh các rủi ro không mong muốn.
3. Xoa bóp
Xoa bóp, massage các mô sâu có thể giúp giảm đau thần kinh tọa ở người già, tạo cảm giác thư giãn và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Liệu pháp xoa bóp mang đến một số lợi ích sức khỏe bao gồm:
- Tăng cường lượng máu lưu thông, cải thiện tình trạng đau nhức
- Thư giãn các cơ, cải thiện phạm vi chuyển động
- Tăng cường nồng độ endorphin, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu, thoải mái và kiểm soát các cơn đau mãn tính
Xoa bóp điều trị đau thần kinh tọa cần được thực hiện bởi người có kinh nghiệm. Do đó, người bệnh nên đến cơ sở y tế có chuyên môn để điều trị phù hợp nhất.
4. Tập thể dục
Kéo giãn và tập thể dục là cách điều trị đau thần kinh tọa ở người già hiệu quả và đơn giản nhất. Các bài tập có tác dụng giảm bớt sự chèn ép lên các rễ thần kinh tọa, từ đó cải thiện cơn đau. Tuy nhiên, nhiều động tác kéo căng có thể quá khó đối với người lớn tuổi, do đó điều quan trọng là xây dựng bài tập phù hợp nhất.
Các bài tập thể dục phù hợp cho người lớn tuổi đau thần kinh tọa bao gồm:
Bài tập nghiêng xương chậu:
- Nằm ngửa, gập đầu gối để hai bàn chân phẳng trên sàn nhà với các ngón chân hướng về phía trước
- Hóp bụng để đẩy xương chậu lên trần nhà và lưng bằng phẳng so với sàn nhà
- Giữ yên vị trí trong 20 giây, sau đó thư giãn
- Thực hiện động tác 10 lần
- Để đảm bảo bài tập mang lại hiệu quả cao, không sử dụng lực từ chân khi thực hiện bài tập.
Động tác cây cầu:
- Nằm ngửa, đầu gối cong và bàn chân phẳng trên sàn nhà
- Từ từ nâng mông lên đẩy mông về phía gót chân và xương chậu hướng về phía trần nhà
- Khi đùi và thân thẳng hàng, giữ tư thế trong 8 – 10 giây (hoặc ít hơn nếu lần đầu thực hiện bài tập)
- Từ từ hạ lưng xuống vị trí bắt đầu
- Khi đã quen với bài tập hãy thực hiện động tác 10 lần mỗi hiệp và 2 – 3 hiệp mỗi ngày
Căng gân kheo khi ngồi:
- Ngồi trên ghế, đặt một chân trên sàn nhà, chân còn lại duỗi thẳng ra trước mắt với gót chân chạm đất và các ngón chân hướng lên trên
- Giữ lưng thẳng, ngả người về phía trước cho đến khi cảm thấy chân sau căng nhẹ
- Giữ yên tư thế trong 20 giây và trở lại vị trí ban đầu
- Thực hiện ba lần mỗi hiệp và 2 – 3 hiệp mỗi ngày
Nâng cao chân:
- Nằm sấp, khoanh cánh tay về phía trước để tạo điểm tựa cho đầu
- Siết cơ bụng dưới
- Nâng một chân ra phía sau, hơi uốn cong đầu gối và không cong lưng hoặc cổ
- Chân nên giữ ở tư thế thấp và không cách mặt đất quá xa
- Giữ tư thế trong khoảng 5 giây sau đó từ từ hạ xuống vị trí bắt đầu
- Thực hiện 10 lần mỗi hiệp và 2 hiệp mỗi ngày.
Các bài tập kéo giãn có thể giảm bớt cơn đau thần kinh tọa ở người già. Tuy nhiên nếu cảm thấy đau đớn hoặc khó chịu khi thực hiện bài tập, người bệnh nên trao đổi với người có chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể.
5. Thuốc giảm đau
Nếu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc đau đớn dữ dội, bác sĩ có thể kê thuốc điều trị đau thần kinh tọa để cải thiện cơn đau. Các loại thuốc bao gồm:
- Thuốc chống viêm không steroid, chẳng hạn như ibuprofen hoặc naproxen
- Steroid đường uống
- Thuốc chống co giật
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng
- Thuốc giảm đau opioid
Các loại thuốc này được chỉ định và sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn. Do đó, người bệnh không được tự ý sử dụng thuốc, điều này có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn.
6. Tiêm steroid
Thuốc tiêm được chỉ định khi cơn đau thần kinh tọa ở người già nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cản trở các sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, người bệnh thường được đề nghị thực hiện vật lý trị liệu, sử dụng thuốc và tập thể dục thường xuyên để góp phần cải thiện các triệu chứng.
Tiêm steroid ngoài màng cứng là phương pháp phổ biến nhất, có thể giúp giảm đau thần kinh tọa liên quan đến tình trạng hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm hoặc bệnh thoái hóa đĩa đệm. Thuốc có thể kiểm soát phản ứng viêm xung quanh dây thần kinh và giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch, từ đó cải thiện cơn đau thần kinh tọa.
7. Phẫu thuật
Phẫu thuật đau thần kinh tọa thường được đề nghị nếu cơn đau dai dẳng, gây yếu một hoặc hai chân và khi các phương pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả. Phẫu thuật cũng được chỉ định khi người bệnh có các bệnh lý nghiêm trọng khác, chẳng hạn như:
- Hội chứng chùm đuôi ngựa
- Khối u, tụ dịch, gãy xương nghiêm trọng ở cột sống
- Đau thần kinh tọa ảnh hưởng đến cả hai bên cơ thể
- Nhiễm trùng không đáp ứng thuốc
Phẫu thuật đau thần kinh tọa có thể dẫn đến một số rủi ro và biến chứng. Do đó, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn và tư vấn phù hợp.
Phòng ngừa đau thần kinh tọa ở người già
Không có biện pháp phòng ngừa đau thần kinh tọa ở người già, tuy nhiên có một số biện pháp làm giảm nguy cơ mắc bệnh, chẳng hạn như:
- Xây dựng sức mạnh cơ bắp: Người bệnh nên thường xuyên thực hiện các bài tập tác động thấp, chẳng hạn như đi bộ, bơi lội, đi xe đạp hoặc các bài tập aerobic để tăng cường sức mạnh tổng thể và ngăn ngừa nguy cơ đau thần kinh tọa.
- Căng cơ hông và cơ gân kheo: Cơ bắp hông và gân kheo căng lên sẽ tạo áp lực lên lưng dưới. Do đó, kéo căng các cơ này sẽ giúp cải thiện cơn đau thần kinh tọa và ngăn ngừa cơn đau tái phát trong tương lai.
- Tập yoga: Các động tác yoga sử dụng các động tác nhẹ nhàng nhằm tăng cường sức mạnh, tư thế và sự linh hoạt. Thường xuyên tập yoga có thể giúp thư giãn, cải thiện chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung các loại thực phẩm lành mạnh, đặc biệt là thực phẩm chứa vitamin B, trong chế độ ăn uống có thể góp phần tăng cường chức năng thần kinh và phòng ngừa đau thần kinh tọa.
Đau thần kinh tọa ở người già thường không nghiêm trọng và đáp ứng các phương pháp điều trị không phẫu thuật. Tuy nhiên nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.
Tham khảo thêm:
Có thể sẽ giúp ích cho bạn
